Pojedyncze sztuki wyjątkowych przedmiotów przywiezionych z podróży. Butik z rzemiosłem ➤ PALANGAN
Strona główna » Rękodzieło artystyczne » Przykłady sztuki ludowej. Zobacz najciekawsze przykłady polskiego ludowego rzemiosła.

Przykłady sztuki ludowej. Zobacz najciekawsze przykłady polskiego ludowego rzemiosła.

przez: palangan_szczepan
polska sztuka ludowa

Polska to kraj, w którym rękodzieło zawsze było uważane za element tożsamości ludowej. Szczególnie widoczne to jest, gdy popatrzymy na różne regiony kraju. Każdy z zakątków naszego kraju posiada swój odrębny i unikatowy folklor. 

Poniżej zebraliśmy najciekawsze przykłady polskiego rękodzieła ludowego.

1. Haftowanie

Technikę haftowania najczęściej wykorzystywano do ludowych strojów świątecznych. Haftowanie było głównie domeną kobiet, jednak na samym początku tworzenia się tej tradycji haftowali także mężczyźni.
Jeśli chodzi o kolorystykę to dominowały kolory naturalnych materiałów – szarość, biel, beż.  Korzystano z konopnych i lnianych nici a także wełny owczej.

Możemy wyodrębnić kilka regionów w których haftowanie było rzemiosłem mocno kultywowanym. Jeśli chcesz zobaczyć jakie to regiony zapraszamy do artykuły – hafty polskie, gdzie znajdziecie więcej informacji o wzorach, technikach i regionach Polski, w których to rzemiosło szczególnie kultywowano.

2. Koronkarstwo


Mocno związane z rzemiosłem ludowym jakim jest haftowanie. Istnieje jednak pewna różnica. Podstawa i wzór koronki są elementami osobno wykonywanymi przez koronkarkę. Haft natomiast stanowi pewną całość z materiałem. Na niego naszyty jest ozdobny ścieg, czyli nić przeplatana przez materiał.

Haft to ornament o drobnej strukturze. Wykonywany jest na delikatnej tkaninie, która stanowi dla niego tło. Koronka jest samodzielna – jest to cały materiał, który jest tkany a nie haftowany.

Koronkę stosowano najczęściej do przyozdabiania ubioru (m. in. do bielizny) oraz jako dodatek do upiększania mieszkania, na przykład jako nakrycie stołu na święta.

3. Wycinanki z papieru kolorowego


Wycinanka to twór nie tylko ludowy. Była znana także pośród szlachty i mieszczaństwa. Dawniej wycinanki nazywano także wystrzygankami. Cała tradycja liczy już sobie ponad 150 lat a jej rozwój mocno wiąże się z wynalezieniem kolorowego papieru glansowanego. Z gotowego arkusza wycinano motywy roślinne i zwierzęce i przyozdabiano chałupy naklejając wycinankę na piece, belki stropowe oraz ściany i meble. 

Tylko wycinanki z tego rodzaju papieru są uznawane za autentyczne i tylko takie stanowią jedną z oryginalnych tradycji polskiej sztuki ludowej. W porównaniu do pozostałych dziedzin rękodzieła ludowego wycinanki zachowały wyłącznie funkcję dekoracyjną.

Wycinankę spopularyzował malarz z Krakowa, Leonard Strojnowski. W trakcie prowadzonych przez siebie prac w wiejskim kościele w rejonach Łowicza zauważył, iż wiele chałup posiada na ścianach lub u belek sufitów ozdoby z kolorowego papieru. W 1901 roku zorganizował on w Krakowie pierwszą wystawę wycinanek ludowych.

4. Snycerstwo

Snycerstwo to sztuka rzeźbienia w drewnie. Jedni uważają ją za jedną z gałęzi stolarstwa a inni za rodzaj rzeźby. Snycerstwo postrzegane jest jednak najczęściej jako rodzaj rzemiosła.

Rzeźbienie w drewnie zyskało na popularności we wczesnym średniowiecza. Do najpopularniejszych dzieł zaliczyć można na przykład dzieła Wita Stwosza i jego słynny ołtarz w kościele Mariackim w Krakowie.


Sama nazwa rzemiosła wywodzi się od niemieckiego
Schnizter. Słowo to oznacza nóż, który wykorzystuje się do rzeźbienia lub samą osobę, czyli rzeźbiarza na którego mówi się snycerz. Podstawowym narzędziem snycerza są różnej wielkości dłuta.

Snycerstwo było zawsze nieodłączną częścią sztuki ludowej. Zwłaszcza gdy chodzi o przedstawianie postaci i scen religijnych. Takie rzeźby nazywano świątkami. Najczęściej pokrywane były polichromią, a ich twórcami byli samoucy bez doświadczenia i wielkiej wiedzy w tworzeniu. Takie rzeźby najczęściej umieszczano w kapliczkach i ze względu na swoje niewielkie rozmiary nazywano lokalnie “figurami” bądź “figurkami”.

Samo snycerstwo wykorzystywane było także w sztuce użytkowej na przykład do rzeźbienia uchwytów od lasek. Dziś jednak najczęściej wykorzystuje się sztukę snycerstwa do przyozdabiania mebli i boazerii.

5. Garncarstwo

Ostatnimi czasy wraca do łask. Wszelakie kursy garncarskie stają się coraz bardziej popularne. Nie tylko wśród hipsterów z wielkich miast. Sztuka wyrabiania glinianych naczyń jest idealna dla osób, które z łatwością odnajdują ukojenie w pracach rękodzielniczych. 

Współcześnie garncarstwo kojarzone jest głównie z ludowymi wyrobami ceramicznymi. Jednak dzisiaj wyroby ceramiczne przeżywają swój renesans. Znajdziemy wiele twórców, którzy kreują unikatowe wzory, czerpiąc ze współczesnego i XX wiecznego designu.

Jest to dobra wiadomość, że ludzie zaczęli doceniać rękodzielnicze wyroby, zwłaszcza kiedy przypomnimy sobie historię garncarstwa.

Na przełomie XIX i XX wieku działało w Polsce około 900 wiejskich warsztatów garncarskich. Jednak mniej więcej w tym samym czasie rzemiosło to zaczęło obumierać.

Głównie ze względu na pojawianie się tanich wyrobów fabrycznych, które wytwarzane były taśmowo.

Zawód garncarza przekazywany był z ojca na syna a samych rzemieślników darzono dużym szacunkiem – głównie dlatego, że podobnie jak kowale pracowali oni z ogniem, który jak wiadomo miał dużą wartość symboliczną dla mieszkańców wsi.

Garncarze dostosowywali swoje wyroby do surowców, do których mieli lokalnie dostęp oraz do klienteli. Bardzo dbano o kształt wykonywanych naczyń, gdyż spełniał on różne funkcje. Jedna naczynia służyły do utrzymania chłodu napoju, a inne, te o niskim dnie i zwężonej dolnej części służyły do gotowania na ogniu. Dwojaki oraz trojaki służyły do noszenia posiłków.

Gotowe naczynia zdobiona najczęściej w motywy zwierzęce i roślinne a także kształty geometryczne.

6. Tkactwo ludowe

Tkactwo ludowe jest bardzo rozległą dziedziną. Jeśli mielibyśmy znaleźć dziedzinę, w której polska sztuka ludowa najmocniej się rozwinęła będzie to właśnie wyrabianie tkanin.

Dawniej, w prawie każdym domu znaleźć można było krosno. Tkano głównie na własne potrzeby, ale także dla sąsiadów i mieszkańców okolicy. Wyrabiano tkaniny, które służyły za ubiór, strój świąteczny, regionalny, ale także wiele takich, które miały funkcje wyłącznie użytkową lub ozdobną.

Do tkania wykorzystywano wyłącznie naturalne surowce. To jakich używano zależało od dostępności w danym regionie. Tam gdzie uprawiano najwięcej lnu dominowały lniane tkaniny dekoracyjne. Najwięcej wełnianych tkanin produkowano na terenach podgórskich, np. u górali z Karpat Wschodnich. Konopny materiał wykorzystywano najczęściej w podolskich płótnach zwanych weretami.

Spotykane rodzaje tkanin to w Polsce to:

  • Sukno
  • Płótno
  • Pasiaki – rodzaj najstarszych tkanin dekoracyjnych
  • Samodziały
  • Skatery
  • Kraciaki
  • Werety
  • Radziuszki
  • Paski wełniane
  • Liżniki
  • Kilimy
  • Druki na płótnie

7. Malarstwo na szkle

Malowanie na szkle polska sztuka ludowa przejęła ochoczo na początku XIX wieku. Pierwsze dzieła ludowe związane były z rozwojem przemysłu szklarskiego. Na przełomie XVII i XVIII wieku powstawało na Śląsku i Czechach wiele hut. Stosunkowo łatwy dostęp do materiału i niewielka cena sprawiły, iż rzemiosło to mogło dotrzeć do mniej zamożnych warstw społeczeństwa.

Podejmowano różną tematykę. Najczęściej jednak była ona związana z ludową religijnością. Malowano świętych, wizerunki Chrystusa ukrzyżowanego, Matkę Boską, a także sceny biblijne.

Dolny Śląsk oraz Podhale to regiony w których malarstwo na szkle najbardziej się rozwinęło. Na Podhalu oprócz tematyki religijnej malowano także sceny z życia zbójników, tzw. obrazy janosikowe. Chłopi najczęściej kupowali obrazy od wędrownych kupców zwanych obraźnikami. Nosili oni w specjalnych drewnianych krosnach obrazy malowane na szkle oraz szyby do okien. Cały towar zarzucali na plecy i chodzili od wioski do wioski. Musieli uważać, żeby go nie potłuc a same tafle szkła nie należały do lekkich. Biorąc pod uwagę to, że poruszali się pieszo była to bardzo ciężka praca.

Ciekawe jest to, że potocznie o tego typu obrazach mówi się jako o malowanych na szkle. Nie jest to jednak precyzyjna nazwa, gdyż de facto malowano pod szkłem. Malarze musieli nauczyć się jak malować do lustrzanego odbicia.

8. Makatki ludowe

Może Was zaskoczę, ale makatki to nie jest współczesny wymysł. Jedynie teraz przeżywają swoje drugie życie. Po raz pierwsze pojawiły się w sztuce ludowej w pod koniec XIX wieku. Zawędrowały z Europy zachodniej, najprawdopodobniej z Niemiec lub Holandii.

Makatki były elementem służącym dekoracji wnętrz. Najczęściej wieszano je w kuchniach wiejskich chat. Miały z reguły wymiary w granicach 50 na 70 cm. Wykonywano je z lnu bądź płótna i nanoszono na nie wzór za pomocą nadruku lub haftu. Z czasem makatki zaczęto wyszywać wełną. 

Makatka przez wiele lat była kojarzona z kiczem, dlatego wielu etnografów nie interesowało się nią. Gdy dotarła na wieś nie była już dość wiejska, gdyż pojawiała się także w środowiskach miejskich.

Zobacz powiązane